Onderstaand artikel heeft eerder in het vakblad Stedelijk Interieur gestaan, in de december-editie. Interesse in meer informatie over dit vakblad of direct aanmelden voor een abonnement? Klik hier voor meer informatie.

Het hernieuwde Pius Park in Panningen, onderdeel van de gemeente Peel en Maas, stelt de voetganger en fietser centraal in een sterk vergroende omgeving. Met een open karakter, goede verlichting en voldoende zichtlijnen is het straks een sociale en veilige omgeving om van ’s ochtends tot ’s avonds tijd door te brengen. Het gezonde groen is zoveel mogelijk behouden voor het behoud van biodiversiteit. Het asfalt en de verharding is daarentegen zoveel mogelijk gesneuveld. De paden lopen organisch en verbinden alle onderdelen tot een geheel.

Het beoogde Pius Park wordt een park waar het Europese concept van de Skills Garden aan ten grondslag ligt. Dit concept wordt onderbouwd door wetenschap en praktijkvoorbeelden waarbij spel en plezier gekoppeld worden aan motorische leerstrategieën. ‘Met aandacht voor gezondheid, welzijn en prestatie voor verschillende doelgroepen’, schrijft Kragten, het adviesbureau dat aan het ontwerp heeft meegewerkt, op haar eigen site over het concept.

Het park in de gemeente Peel en Maas krijgt een scala aan sport- en spelelementen die moeten uitnodigen om naar het park te komen voor lichte- tot serieuze beweging. In het park zijn een skatepark en een pumptrack te vinden, naast talrijke velden om sporten op te beoefenen of te bootcampen. Ook zijn er straks een powerhill en multicourt te vinden, naast losse beweegelementen en ontmoetingsplekken.

In het ontwerp heeft Kragten gekozen voor een diversiteit aan ondergronden en elementen, die verschillende bezoekers in staat om een rondje te wandelen of juist hard te lopen. Het Pius Park is volgens het adviesbureau een plek waar de openbare ruimte in het teken staat van stimuleren, uitdagen en plezier hebben in bewegen.

'Als je de dialoog verder aangaat, en je bewoners voor een keuze stelt, dan gaat iedereen alsnog voor gezondheid en vergroening.’

Skills Garden

Inclusie is leidend in het Pius Park. Door de inrichting voor alle doelgroepen toegankelijk te maken, nodigt het park ook meer van die doelgroepen uit en voorkomt het ontwerp dat sportelementen door één type gebruiker geclaimd wordt. Van senior met rollator tot mountainbiker: het Pius Park is er voor hen allemaal.

‘Het Pius Park gaan een omgeving worden die onderdeel is van de leefomgeving, van werken en vrije tijd en waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en samen zijn. Naast de diverse beweegmogelijkheden bieden we met het park een sociale infrastructuur, die mensen aantrekt en de sociale cohesie bevordert.’

Op 6 juni dit jaar heeft de gemeente het gebiedsplan vastgesteld. In 2025 start de tweede fase van het Pius Park, waar 4,4 miljoen euro mee gemoeid is.

Het Pius Park is ingespeeld op elk type bezoeker: jong en oud, actief of rustig vertoeven. Beeld: Kragten

Auto of gezonde leefomgeving?

Het ontwerp dat inmiddels al door de gemeenteraad is goedgekeurd, was niet het ontwerp dat er altijd al lag. Kragten schoof bij het project aan toen er al een stedenbouwkundige schets op tafel lag. Hoofzakelijk moesten enkel zaken als de waterberging nog in het ontwerp worden geborgd, de ‘laatste tien procent’ zoals adviseur Tommy van den Dungen van Kragten het zelf verwoord.

In eerste gesprekken ontstond er echter bij Kragten verwarring over de stedenbouwkundige schets, waarin kreeg de auto volgens Kragten nog veel aandacht en wilden de partners het liefst zo dicht mogelijk parkeren bij hun eindbestemming. ‘In de gesprekken stuitten we op weerstand. Ondanks dat we zeggen dat een gezonde en groene omgeving zo belangrijk is, blijft de auto ruimte krijgen. Maar dat zijn leidende principes die je eigenlijk liever niet langer leidend laat zijn’, aldus Van den Dungen.

Op de vraag van Kragten wat de partners werkelijk wilden, viel de keuze op een groen en centraal gelegen beleef- en ontmoetingspark. ‘Zoals het eerste ontwerp op tafel lag, herkenden we dat antwoord niet in dat ontwerp. We zijn daarom individueel met alle partners in gesprek gegaan om goed te doorgronden wat zij in het park terug wilden zien.

Die extra gesprekken gaven volgens Van den Dungen aanleiding om het toen huidige ontwerp over de kop te gooien. De veiligheid van voetgangers en fietsers kreeg voorrang door de auto uit het park te houden en het park kreeg meer functionaliteiten.

‘Zij lieten ons weten onder de indruk te zijn van de diversiteit aan partners die aan het project hebben meegewerkt. Dat is redelijk uniek, hoorden we terug.’

Maatschappelijk verhaal

Het is moeilijk de vinger te leggen, zegt Van den Dungen, waarom bewoners een veilige omgeving zoeken en tóch hun auto het park in willen rijden. Dat heeft volgens hem deels met eigenbelangen te maken. ‘Op vakantie zetten we onze auto wél aan de rand van vakantieparken, maar eenmaal thuis vergeten we dit en willen we zo snel en zo dichtbij mogelijk parkeren. De waan van de dag is haastig.’

Voor Kragten was het dan ook belangrijk om in de individuele gesprekken de nadruk te leggen op het maatschappelijke verhaal achter het Pius Park. Het gaat niet alleen over hoe je een park ontwerpt, legt de adviseur uit. ‘Des te meer over hoe je het later wil gebruiken. Kortom: waar ligt nou echt je behoefte en wat is daarvoor nodig? Als je de dialoog verder aangaat, en je bewoners voor een keuze stelt, dan gaat iedereen alsnog voor gezondheid en vergroening.’ Bij het eerdere stedenbouwkundige ontwerp waren veel partners in het park nog niet zo ver, aldus Van den Dungen.

De strategie is volgens Kragten dan ook om met een breed palet aan stakeholders het gesprek aan te gaan. Hierbij is essentieel om te onthouden in welke rollen elke partner aan tafel zit. ‘Als je aan tafel zit met een voorzitter van een sportvereniging, dan zal diegene vanzelfsprekend eerst denken aan leden en sportvelden. Vraag je die persoon om de voorzitterspet af te doen en antwoord te geven als vader of oma, dan is het makkelijker om je in te leven in hoe zo’n park werkelijk moet functioneren.’

Eigenaarschap

De gemeente Peel en Maas is blij het de aangescherpte ambities voor het Pius Park. ‘Het uiteindelijke resultaat, vergeleken met het plan dat de partners ervoor voor ogen hadden, is de meerwaarde van een participatietraject zoals Kragten deze heeft helpen opzetten’, zegt Ruud van Dam, projectleider van het Pius Park.

Het past bij de maatschappij van vandaag om het goede gesprek te voeren, zegt hij, om van links tot rechts de behoeftes en zorgen thuis te brengen in een openbare ruimte als het Pius Park. Van den Dungen is het daarmee eens: ‘Het is altijd beter om aan de voorkant een extra maand te pakken voor open gesprekken. Dan lever je aan de achterkant een beter park op.’

De gemeente Peel en Paas speelt naar eigen zeggen bewust een bescheiden rol in het hele proces, ook in de planvormingsfase. Het Pius Park ontstond door bewoners en partijen. Leidend voor Peel en Maas is dat de eindgebruiker, vooral de partners die achter het project staan, vanzelfsprekend in de lead is met hoe het park voor hen een fijne plek wordt.

In 2020 nam de gemeente een actievere rol om de gebiedsontwikkeling verder te helpen. Zij stelde een ervaren projectleider aan en schakelde LOS stadomland in om een stedenbouwkundig ontwerp te maken. Een gedragen plan dat afgelopen jaar samen met de 22 partners door Kragten is doorontwikkeld in een ontwerp waar de auto letterlijk en figuurlijk plaats maakte. Een erg mooi resultaat door een samenspel van alle partners en het adviesbureau, aldus Van Dam.

Gemeenschapsontwikkeling

Maar het Pius Park is en zal een project van omwonenden en lokale organisaties blijven. ‘Wat wij als gemeente net zo belangrijk vinden als de gezonde, stedelijke leefomgeving: het proces’, zegt Van Dam. In dat proces staat gemeenschapsontwikkeling centraal, zo vergroot de kans dat het park optimaal in gebruik blijft. Dat stopt niet bij voldoende draagvlak, vindt de gemeente: ‘Als gemeente zetten we daarom echt in op eigenaarschap door de gemeenschap.’

Met het ‘fysieke spoor’ zijn al mooie stappen gemaakt, aldus projectleider Van Dam. In de samenwerking tussen de gemeente, Kragten en de andere partners gaat het nu dus vooral nog om het ‘zachte deel’ van het Pius Park. Als deze in 2025 wordt opgeleverd, is het de bedoeling dat de partners hebben nagedacht over hoe het park beheerd kan worden en hoe de openbare ruimte kruisbestuiving in de gemeenschap kan aanmoedigen.

Zo staat er naast het park een middelbare school van 1400 leerlingen. Van Dam: ‘Wat als elke week vier leerlingen een wandeling maken met bewoners van de zorginstelling in het park. En moet de atletiekvereniging al hun materiaal zelf inkopen of kan dit gedeeltelijk samen met andere partijen? Kan Jong Nederland Panningen, onderdeel van de landelijke jeugd- en jongerenorganisatie van de Katholieke Kerk, helpen bij het organiseren van evenementen in het Pius Park?’

Als het aan Van Dam ligt, gaan de 22 partijen achter het Pius Park die gemeenschapszin na de opening van het park verder uitbouwen. Zij moeten zich dan partner blijven voelen, waarbij alle partners geven en nemen. ‘Om dat straks te bereiken, maken we nú tempo om dat goed te organiseren.’

Unieke samenwerking

De ambities die samen met Kragten zijn aangescherpt, helpen wat Van Dam betreft bij het bereiken van die gemeenschapszin. En dat bleef ook niet onopgemerkt. Het Mulier Instituut, dat als doel heeft om bij te dragen aan het bevorderen van sport en beweging door goed onderbouwd beleid, ontdekte het project in Peel en Maas via een opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.

Die opdracht was om op zoek te gaan naar succesvolle voorbeelden van samenwerkingen tussen en met sportverenigingen. Op zoek naar deze best practices kwamen zij uit bij het Pius Park. Van Dam: ‘Zij lieten ons weten onder de indruk te zijn van de diversiteit aan partners die aan het project hebben meegewerkt. Dat is redelijk uniek, hoorden we terug.’

Het concept Skills Garden is overigens nog zijn weg aan het vinden in de Nederlandse openbare ruimte. Buurgemeenten van de gemeente Peel en Maas hebben Van Dam nog niet opgebeld. ‘Het is niet alsof mensen uit het hele land ons aanschieten om van ons te leren’, laat de projectleider weten. In 2025 hoopt hij diezelfde gemeenten wel te mogen ontvangen, als het Pius Park voor een belangrijk deel is gerealiseerd. Dan kunnen wij blijven geven en nemen en zo elkaar blijven helpen.

https://stadszaken.nl/artikel/5550/het-pius-park-in-panningen-is-pretpark-voor-jong-en-oud